دمپینگ فاکتور امپلی فایر چیست؟

یکی از مولفه های امپلی فایر ها مقدار دمپینگ فاکتور آنها می باشد و شما اگر به کاتالوگ ها و بروشورهای داخل جعبه امپلی فایرها نگاهی بیاندازید، احتمالا با مقدار دمپینگ فاکتور امپلی فایر روبرو خواهید شد.

ولی چرا احتمالا؟ چرا این مشخصه برای بعضی از تولید کنندگان محصولات کار آدیو مثل پایونیر، کنوود و … خیلی مهم نیست؟

تا جایی که از درج مقدار دمپینگ فاکتور امپ هایشان، حتی در امپلی فایرهای گران قیمت هم خودداری می کنند؟

ولی در مقابل برخی شرکت های دیگر با اعلام گاها اعداد عجیب سعی در پر رنگ تر جلوه دادن آن می کنند؟

حال سوال اینجاست که اساسا دمپینگ فاکتور(DF) در امپلی فایر چیست؟

دمپینگ چیست؟

تمام تلاش مهندسان شرکت های تولید کننده محصولات کار آدیو این است که آمپلی فایرهایی ساخته شود که خروجی با ولتاژ ثابتی داشته باشند.

این مشخصه ولتاژ ثابت است که به آمپلی فایر اجازه ارائه قدرت لود 2 اهم بیشتر از 4 اهم را می دهد. یک امپلی فایر خوب باید بتواند هر زمان که لود خروجی نصف شود قدرتش را دو برابر کند.

این مسئله در تئوری هر چقدر هم درست باشد، در عمل کمی از واقعیت فاصله می گیرد.

کار اصلی یک امپلی فایر که همانا افزایش مقدار سیگنال یا همان ولتاژ تولید شده می باشد که با تولید گرمای زیادی توام است که حاصل از مقاومت اجزاء درونی امپ ها مثل ترانزیستور ها و… می باشد.

هرچند امروزه با تولید امپلی فایرهای با کلاس های پیشرفته مثل D و G سعی در برطرف و یا به حداقل رساندن گرما و مقاومت داخلی را دارند ولی تولید گرما در هر صورت اجتناب ناپذیر است و به همان نسبت تولید ولتاژ ثابت مشکل.

ولی به فرض ثابت ولتاژ خروجی وقتی قرار است که این ولتاژ به یک مصرف کننده متصل شود مثل ساب. بلندگو یا کراس اوور های پسیو ناخواسته این ولتاژ بسته به مقدار امپدانس درایور افت می کند و در واقع مقداری از ولتاژ تبدیل به گرما شده و از بین می رود.

مقدار تلاش امپلی فایر برای مقابله با این افت ولتاژ را دمپینگ فاکتور آن امپلی فایر می نامند، و یا به عبارت دیگر نسبت امپدانس لود شده به امپدانس واقعی آمپلی فایر در یک دامنه فرکانسی را دمپینگ فاکتور امپ می نامند.

دمپینگ فاکتور چون از تقسیم دو امپدانس حاصل می شود در نتیجه واحد ندارد و فقط با عدد مشخص می شود ، مثال اگر امپدانس خروجی یک آمپلی 0.005 اهم باشد و درایور 4 اهمی باشد مقدار دمپینگ فاکتور 800 خواهد بود اگر 2 اهم باشد 400 واگر 1 اهم باشد 100 خواهد بود.

مقدار دمپینگ فاکتور همانطور که اشاره شد از تقسیم امپدانس لود شده به امپدانس داخلی آمپلی فایر بدست می آید .ولی اکثر شرکتهای تولید کننده کار آدیو مقدار امپدانس داخلی امپلی فایر را ذکر نمی کنند ، و بدست آوردن آن خیلی آسان نیست.

ولی ما می توانیم برای بدست آوردن دمپینگ فاکتور از طریق فرمول دیگری عمل کنیم DF=V1/V1-V2 که در این فرمول V1 ولتاژ خروجی آمپلی فایر در حالت آزاد و V2 ولتاژ خروجی آمپلی فایر در حالت لود شده توسط درایور است.

مثال : اگر خروجی آمپلی فایر در شرایط 20 ولت باشد وهنگام لود شدن 19.5 باشد (0.5 ولت در اثر مقاومت از دست رفته است )

DF=20/20-19.5 20/0.5=400 DF=400

اما این المان دمپینگ فاکتور چگونه می تواند برای ما مفید باشد؟

دمپینگ فاکتور چگونه می تواند برای ما مفید باشد؟

همانطور که از دروس فیزیک یادمان است طبق قانون اول نیوتن هر جسمی میل دارد که حالت خود را حفظ کند یعنی اگر در حال حرکت است میل به حرکت دارد مگر توسط عواملی دیگر مثل اصطحکاک یا نیروی مستقیم متوقف شود.

وقتی که یک ووفر در اثر ورود جریان الکتریکی درون سیم پیچ به حرکت در می آید بعد از قطع شدن جریان الکتریکی ووفر هنوز میل به حرکت دارد به این حرکت دمپینگ ساب می گویند .

دمپینگ در حقیقت تکرار حرکت پاندولی یا خطی است که میل به صفر دارد. و یا بطور ساده در هر سیکل حرکتی فاصله طی شده کمتر از فاصله قبلی است تا جایی که ایست کامل کند.

این مسئله وخاصیت دمپینگ باعث بهم ریختگی صوتی یا دیستروشن می شود.

اجازه بدهید ساده تر بگویم؛ با ورود سیگنال صوتی به درایور (مثلا ساب) صفحه ساب شروع به حرکت می کند وقتی سیگنال قطع می شود طبق قوانین ذکر شده صفحه ساب هنوز میل به حرکت دارد و در حالیکه سیگنال بعدی وارد درایور می شود، هنوز از سیگنال قبلی در حال حرکت و ارتعاش است واین یعنی دیستروشن و دقیق اجرا نشدن سیگنالهای صوتی.

امپلی فایرها با داشتن سیستم دمپینگ فاکتور از حرکت اضافه این صفحه ووفر جلوگیری می کنند و در حقیقت صفحه را وادار به سکون می کند، دقیقا عکس شرایط معمولی که صفحه را وادار به حرکت می کند.

البته می دانیم که بلندگوها دارای مکانیزم های مکانیکی و الکتریکی برای افزایش دقت وکنترل دارا می باشند که در جای خود به آنها خواهیم پرداخت.

اما دمپینگ فاکتور طی چه فرایندی عمل می کند؟(دمپینگ چگونه کار می‌کند؟)

همانطور که اشاره شد حرکت های اضافه ووفر (دمپینگ) منجر به حرکت سیم پیچ درون میدان مغناطیسی می شود که باعث تولید و ایجاد ولتاز ضعیف با امپدانس 0 اهم می شود که در حقیقت فید بکی است به سمت سرو(servo)ی آمپلی فایر ،[ سرو قسمتی از آمپلی فایر است که فید بک ها (بازخوردها) و پروتکتها را کنترل می کند ]

و سرو آمپلی فایر با ایجاد ولتاژهای متقابل در برابر ولتاژهای دریافتی باعث ایجاد حالت سکون و عدم حرکت در ووفر می شود.

مقدار این باز خورد و ولتاژ متقابل در امپلی فایر دمپینگ فاکتور رابطه مستقیم دارد و هرچه دمپینگ فاکتور بیشتر باشد کنترل ووفر راحت تر است به همین خاطر شرکت هایی مثل ارت کوئیک سعی در نشان دادن مقدار بالای دمپینگ فاکتور آمپلی های خود دارند.

ولی همانطور که اشاره شد دمپینگ فاکتور حاصل از امپدانس یا همان مقاومت است پس با کوچکترین تغییر امپدانس ها شاهد تغییرات زیادی در دمپینگ فاکتور نهایی خواهیم بود .

عواملی مثل مرغوب نبودن و کیفیت پایین قطعات استفاده شده در ساخت آمپلی فایر ، استفاده از متراژ زیاد سیم برای اتصال آمپلی و درایورها،نامرغوب بودن جنس سیم مصرفی، استفاده از قطر نا مناسب برای سیم های متصل به درایور ها ، استفاده از کراس اوورهای پسیو ،

یا حتی برخی از امپلی فایرها با گرمتر شدن آنها مقاومت داخلی قطعات تغییر می کند که خود می تواند مقاومت نهایی امپلی فایر را بالا ببرد.

ساده تر بگویم خروجی و مقدار دمپینگ فاکتور با حداقل امپدانس می باشد ولی به محض اینکه شما سیم را بین درایور و امپلی فایر متصل می کنید، دمپینگ فاکتور امپلی فایر شروع می کند به کم شدن یا به قول علاقه مندان به بورس، سقوط می کند .

اگر یک آمپلی با امپدانس 0.1 اهم دمپینگ فاکتور معادل 400 داشته باشد و اگر شما از 5 فیت سیم 14 گیج با مقاومت اهم 0.16 برای بلندگوی با امپداس 4 اهم استفاده کنید مقاومت نهایی را بالا برده و0.26 اهم خواهد بود . که همین مساله دمپینگ فاکتور امپلی فایر شما را به 154 کاهش خواهد داد

با توجه به عواملی که در بالا ذکر شده دمپینگ فاکتور یک عامل کاملا متغییر بوده و گذشته از آنها در فرکانس های متفاوت باز دمپینگ فاکتورهای متفاوت دیده می شود.

به همین دلیل شرکت هایی مثل پایونیر از درج و پرداختن به آن به عنوان یک مشخصه اصلی در امپلی فایرها استقبال نمی کنند و زیاد به آن توجهی ندارند.

اما دمپینگ فاکتور مطلوب چقدر باید باشد؟ اختلاف بر سر مقدار مطلوب دمپینگ فاکتور بین صاحب نظران و شرکت های مختلف بسیار است ولی مقدار آن در فرکانس 100 هرتز و 4 اهم معادل 400 می باشد

دمپینگ فاکتور بیشتر بر روی ساب ها امپلی فایرهای مونو مد نظر است.

چرا که سرعت کنش ها و واکنش ها در ساب ها یا همان فرکان سهای پایین خیلی کمتر از بقیه فرکانس ها می باشد ولی باز آنقدر سریع رخ می دهد که یک گوش متخصص براحتی نمی تواند آن را تشخیص دهد.

در نهایت امپلی فایرها بسته به نوع کلاس و ساختار خود دمپینگ فاکتورهای متفاوتی دارند،

کمترین دمپینگ مربوط به امپلی فایر های لامپی است که غالبا حدود 20 می باشد و بعد آن به ترتیب کلاس A ,AB و در نهایت کلاس D می باشند (البته این یک قاعده کلی نیست).

تاثیر سیم بر روی دمپینگ فاکتور

به طور خلاصه دمپینگ فاکتور یکی از مشخصه های مهم امپلی فایر است که نشان دهنده و معیار قدرت و توانایی یک امپلی فایر در کنترل حرکت های اضافی صفحه بلندگو یا ساب ووفر است.

هر چه مقدار دمپینگ فاکتور بیشتر باشد صدای ایجاد و تولید شده توسط ساب یا بلندگو یا میدرنج دقیق تر و صحیح تر است.

عدد بالای دمپینگ_فاکتور برگرفته از کیفیت بالای قطعات استفاده شده در امپلی فایر ها میباشد.

عدد دمپینگ فاکتور در امپلی فایر های مونو (تک کانال) همیشه بیشتر از امپلی فایر های استریو و چهارکانال است.

دمپنگ فاکتور مشخصه گرانی است و برای دو برابر کردن عدد ان شرکت ها باید هزینه زیادی برای امپلی فایر بکنند.

این مشخصه در مقابل سیم های ارتباطی بین امپلی فایر ها و ساب یا بلندگو بسیار حساس است.

به طوری که با دو برابر شدن طول سیم مصرفی عدد و مقدار نصف میشود و همچنین قطر مناسب سیم میتواند به کار کرد این مشخصه کمک کند.

پس از طول بیش از نیاز سیم پرهیز کنید.

از قطر مناسب استفاده کنید(سیم نازک استفاده نکنید).

از سیم های بی کیفیت و نا خالص (هر چند ارزان) استفاده نکنید.

سخن آخر

و جمله آخر اینکه دمپینگ فاکتور بالا داشتن الزاما نشانه آمپلی فایر با کیفیت بودن نیست.

در عکس زیر باز خورد، مکانیزم سرو و همچنین ارتعاشات اضافه ووفر را در یک آمپلی کنوود می بینیم.

اپدیت مرداد1402